Nadchodzący sezon jesienno-zimowy często sprzyja osłabieniu odporności i nawracającym infekcjom. Co wspólnego z katarem mają probiotyki? Okazuje się, że bardzo dużo… Preparaty probiotyczne często kojarzą nam się wyłącznie z terapią przy antybiotykoterapii jako środkami pozwalającymi na utrzymanie równowagi mikrobiologicznej jelit. Drobnoustroje probiotyczne mają jednak dużo szersze spektrum działania. Poprzez kolonizację w jelitach gospodarza regulują pracę przewodu pokarmowego, zmniejszają ryzyko zasiedlenia i wzrostu potencjalnych bakterii patogennych, oddziałują na bariery anatomiczno-fizyczne przewodu pokarmowego, mają działanie stymulujące na układ odpornościowy oraz pozwalają na zachowanie równowagi psychofizycznej organizmu.
Jak wzmocnić odporność organizmu?
Odporność organizmu to niepodatność na niekorzystne działanie czynników zewnętrznych, poprzez reakcje obronne w celu wyeliminowanie potencjalnego zagrożenia. Odporność jest cechą indywidualną i zróżnicowaną każdego organizmu. Prowadzenie higienicznego trybu życia determinuje większą odporność. Zbilansowana dieta, regularna aktywność fizyczna, odpowiednia długość i jakość snu, radzenie sobie ze stresem, a także wypoczynek są bardzo ważne w zachowaniu prawidłowych funkcji organizmu. Odporność organizmu można zwiększyć poprzez:
Aktywność fizyczna. Aktywność fizyczna jest dobrym sposobem nie tylko na utrzymanie prawidłowej masy ciała, kondycji fizycznej i dobrego samopoczucia, ale również sposobem na podniesienie odporności organizmu. Systematyczna aktywność fizyczna jest bardzo ważna jednak wysiłek powinien być umiarkowany. Długotrwały, nadmierny wysiłek fizyczny sprzyja wytwarzaniu się kortyzolu (hormon stresu), który zaburza prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego, dlatego bardzo ważne jest rozsądne planowanie aktywności fizycznych.
Dieta. Prawidłowo zbilansowana dieta (ilość i jakość posiłków, godziny spożywania posiłków) jest podstawowym czynnikiem dobrej kondycji organizmu. Spożywanie odpowiednich proporcji wszystkich składników odżywczych (białka, tłuszcze, węglowodany, witaminy, składniki mineralne) jest bardzo istotne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. W zależności od płci, wieku, masy ciała, trybu życia, stanu zdrowia proporcje składników odżywczych będą różne jednak ważne jest aby te proporcje zachować.
Probiotyki. Suplementacja zrównoważonej diety probiotykami jest bardzo istotnym czynnikiem w utrzymaniu prawidłowych funkcji organizmu. Preparaty probiotyczne wspierają pracę mikroflory przewodu pokarmowego wpływając bezpośrednio na układ immunologiczny. Stymulacja układu odpornościowego poprzez regularne spożywanie probiotyków jest jednym z elementów profilaktyki zdrowotnej.
Sen. Długość i jakość snu (cisza, ciemność i temperatura pomieszczenia) jest bardzo ważna dla zapewnienia regeneracji nie tylko układu mięśniowego, nerwowego czy kostnego, ale przede wszystkim sprzyja pracy układu immunologicznego. Podczas snu wzrasta liczba limfocytów, które warunkują prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego. Organizm przemęczony/niewyspany jest bardziej podatny na infekcje.
Stres. Układ immunologiczny jest ściśle powiązany z układem nerwowym. Częste narażenie na sytuacje stresowe, życie w ciągłym stresie to czynniki, które osłabiają układ odpornościowy organizmu. Życie w ciągłym napięciu sprzyja nawracającym infekcjom i zaburzeniom organizmu. Bardzo ważne jest zachowanie balansu pomiędzy sytuacjami stresowymi, a czasem przeznaczonym na relaks i odpoczynek.
Woda. Woda jako nośnik substancji odżywczych pełni wiele istotnych funkcji dla organizmu człowieka, m. in. umożliwia przemianę materii, reguluje ciśnienie tętnicze i temperaturę ciała, a także zapewnia prawidłowe uwodnienie organizmu człowieka. Regularne i częste picie wody jest bardzo ważne nie tylko w okresie letnim, ale również w okresie zimowym. Suche powietrze w pomieszczeniach, słabo uwodniony organizm sprzyjają wysychaniu śluzówki i skóry. Śluzówka, która stanowi podstawową barierę ochronną organizmu, kiedy jest wysuszona sprzyja pojawieniu się infekcji.
Układ pokarmowy a odporność organizmu
Główną funkcją układu pokarmowego jest trawienie i wchłanianie substancji odżywczych, a także zapewnienie organizmowi odpowiedniej ochrony. W obrębie układu pokarmowego dochodzi do oddziaływań pomiędzy układem pokarmowym, immunologicznym i nerwowym. Mikroflorę układu pokarmowego człowieka stanowią drobnoustroje komensalne zasiedlające przewód pokarmowy. Drobnoustroje te wchodzą w interakcje z błoną śluzową wyścielająca przewód pokarmowy i stanowią ważny czynnik obronny przeciwko patogenom pochodzącym ze środowiska zewnętrznego (bakterie, wirusy, grzyby, pasożyty).
Organizm zdrowego człowieka posiada złożony system ochronny (odporność wrodzona), który zwalcza czynniki potencjalnie szkodliwe/zakaźne dostające się do przewodu pokarmowego. Tkanka limfatyczna związana ze śluzówkami przewodu pokarmowego (układ GALT) jest integralnym elementem układu odpornościowego. Układ GALT stanowi ponad 75% komórek limfatycznych całego układu odpornościowego, odpowiedzialnych za wychwytywanie antygenów i uniemożliwienie im przejścia przez błony śluzowe do wnętrza organizmu.
Mikroflora układu pokarmowego człowieka uczestniczy w utrzymaniu ochrony organizmu przed antygenami i patogenami. Aby ta ochrona była zapewniona musi być zachowany odpowiedni poziom drobnoustrojów w przewodzie pokarmowym. Zasiedlenie przewodu pokarmowego przez właściwe gatunki drobnoustrojów jest możliwe dzięki uzupełnianiu codziennej diety probiotykami. Drobnoustroje probiotyczne wywierają wpływ na komórki prezentujące antygen. Efekt immunomodulacyjny probiotyków jest specyficzny w zależności od zastosowanego szczepu. Poszczególne szczepy drobnoustrojów probiotycznych posiadają różne właściwości immunomodulujące i mogą silnie pobudzać odpowiedź immunologiczną. Właściwości stymulujące wrodzoną odporność zależą od biologicznych uwarunkowań określonych szczepów probiotycznych, dlatego bardzo istotne jest dobranie odpowiedniego produktu probiotycznego.
Probiotyki w znaczny sposób stymulują i wspomagają prawidłowe działanie układu GALT poprzez wpływ na komórkową i humuralną odpowiedź immunologiczną błony śluzowej przewodu pokarmowego. Modulacja odpowiedzi immunologicznej w układzie pokarmowym i związanego z nim układu GALT odgrywa bardzo ważną rolę w procesie ochronnym organizmu. Prawidłowe działanie układu immunologicznego uniemożliwia pokonanie bariery jelitowej i przeniknięcia patogenów do organizmu. Czynnikami stymulującymi układ odpornościowy mogą być zarówno całe żywe komórki drobnoustrojów probiotycznych, komponenty wchodzące w skład ich ściany komórkowej, a także niektóre metabolity wydzielane podczas metabolizmu drobnoustrojów probiotycznych.
Prowadzenie higienicznego trybu życia opartego na zrównoważonej diecie wspartej o skuteczną probiotykoterapię, regularnym ale umiarkowanym wysiłku fizycznym, prawidłowej jakości i długości snu, zachowaniu balansu pomiędzy sytuacjami stresowymi, a czasem przeznaczonym na relaks i odpoczynek jest bardzo ważna aby układ immunologiczny działał prawidłowo. Kompleksowe dbanie o odporność przez cały rok może zminimalizować ryzyko występowania nawracających infekcji w okresie jesienno-zimowym.
Bibliografia:
- Chapman C.M.C., Gibson G.R., Rowland I. Health benefits of probiotics: are mixtures more effective than single strains? Eur J Nutr, 2011, 50(1): 1-17.
- Gajewska J., Błaszczyk M.K. Probiotyczne bakterie fermentacji mlekowej. Post Mikrobiol, 2012 51: 55-65.
- Górska S., Jarząb A., Gamian A. Bakterie probiotyczne w przewodzie pokarmowym człowieka, jako czynnik stymulujący układ odpornościowy. Post Hig Med Dośw,2009, 63: 653-667.
- Hill C., Guarner F., Reid G., Gibson G.R., Merenstein D.J., Pot B., Calder P.C. Expert consensus document: The International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics consensusst atement on the scope and appropriate use of the term probiotic. Nat Rev Gastroenterol Hepatol, 2014, 11(8): 506-514.
- Jach M., Łoś R., Maj M., Malm A. Probiotyki – aspekty funkcjonalne i technologiczne. Post Mikrob, 2013, 52(2): 161-170.
- Kubiszewska I., Januszewska M., Rybka J., Gackowska L. Bakterie kwasu mlekowego i zdrowie: czy probiotyki są bezpieczne dla czlwieka? Post Hig Med Dośw, 2014, 68: 1325-1334.
- Kuśmierska A., Fol M. Właściwości immunomodulacyjne i terapeutyczne drobnoustrojów probiotycznych. Probl Hig Epidemiol, 2014, 95(3): 529-540.
- Libudzisz Z. Bakterie fermentacji mlekowej, [w:] Libudzisz Z., Kowal K., Żakowska Z. Mikrobiologia techniczna. Tom 2. Mikroorganizmy w biotechnologii, ochronie środowiska i produkcji żywności. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2013.
- Maciorowska E., Ryszczuk E. Rola probiotyków i prebiotyków w procesie immunomodulacji w przewodzie pokarmowym. Zakażenia, 2012, 1: 33-39.
- Nowak A., Śliżewska K., Libudzisz Z., Socha J. Probiotyki – efekty zdrowotne. Żywn Nauk Technol Ja, 2010, 4(71): 20-36.
- Ruszkowski J. Przegląd doustnych prebiotyków, probiotyków, synbiotyków i postbiotyków dostępnych na polskim rynku aptecznym. Farm Pol, 2018, 74(2): 114-122.
- Steinka I. Wybrane aspekty stosowania probiotyków. Ann Acad Med. Gedan, 2011, 41: 97-108.
- Szamocka M., Ameryk M., Świątkowski M. Probiotics in medicine. J Educ Health Sport, 2017, 7(5): 486-496.
- Śliwa-Dominiak J., Deptuła W. Mikroorganizmy komensaliczne u ssaków – wybrane dane, Medycyna Wet, 2010, 66: 383-388.
- Thomas C.M., Versalovic J. Probiotics – host communications. Modulation of signaling pathways in the intestine. Gut Microbes, 2010, 1(3): 148-163.
- Tokarz-Deptuła B., Deptuła W. PROBIOTYKI, A UKŁAD ODPORNOŚCIOWY PRZEWODU POKARMOWEGO SSAKÓW. POST MIKROBIOL, 2017, 56(2): 157-162.
